W samym sercu Oświęcimia, przy Rynku Głównym, wznosi się budynek, który przez dziesięciolecia był świadkiem najważniejszych wydarzeń w dziejach miasta. Muzeum Ratusz, mieszczące się w zabytkowym XIX-wiecznym ratuszu, to miejsce, gdzie historia Oświęcimia nabiera wyjątkowego wymiaru. Dawny magistrat, odnowiony z wielką dbałością o detale, dziś pełni funkcję nowoczesnej przestrzeni wystawienniczej, w której przeszłość spotyka się z teraźniejszością. To właśnie tu można odkryć wielowiekowe dziedzictwo jednego z najstarszych polskich grodów, poczuć atmosferę dawnych epok i zrozumieć, jak zmieniało się miasto na przestrzeni wieków.
Architektura i historia budynku
Obecny ratusz powstał w latach 1872–1875 według projektu Leopolda Michli, po tym jak pierwotny, XVI-wieczny ratusz spłonął w wielkim pożarze miasta w 1863 roku. Nowa siedziba magistratu została wzniesiona w stylu neogotyckim, z charakterystyczną asymetryczną fasadą, wieżą w osi głównego wejścia i attyką zwieńczoną krenelażem oraz dwiema narożnymi wieżyczkami. Na wieży od 1876 roku znajduje się zegar, który w 2001 roku został wymieniony na nowy. Budynek jest jednopiętrowy, murowany, z dwuspadowym dachem, a jego bryła doskonale wpisuje się w zabytkową zabudowę rynku.
Przez długie lata ratusz pełnił funkcję administracyjną – tu urzędowali burmistrzowie, a w latach 1909–1935 swoją siedzibę miał burmistrz Roman Mayzel. Po II wojnie światowej magistrat przeniesiono do zamku, a od 1987 roku do nowego budynku przy ul. Zaborskiej. Ratusz przez lata nie pełnił już funkcji urzędowej, ale nie stracił swojego znaczenia – od 1993 roku nad wieżą powiewa herbowa flaga miasta, a w południe rozbrzmiewa hejnał Oświęcimia, fragment poloneza Aleksandra Orłowskiego.
Ekspozycja – podróż przez dzieje Oświęcimia
W 2018 roku zabytkowy ratusz został gruntownie odnowiony i oddany pod opiekę Muzeum Zamek w Oświęcimiu. W jego wnętrzach powstała wystawa stała „W przestrzeniach historii. Dzieje miasta Oświęcimia”, która prezentuje bogatą, wielowiekową historię miasta od najdawniejszych czasów do współczesności.
Ekspozycja została zaprojektowana z myślą o nowoczesnym odbiorcy – to nie tylko tradycyjne gabloty, ale także liczne prezentacje filmowe, plansze ekspozycyjne, stanowiska i aplikacje interaktywne, multimedialne gabloty z eksponatami, ścieżki filmowe i dźwiękowe oraz wielkoformatowe grafiki, które wypełniają przestrzeń muzeum. Dzięki temu zwiedzanie staje się nie tylko edukacją, ale także fascynującą przygodą, angażującą wszystkie zmysły.
Plan budynku naturalnie sugeruje podział tematyczny wystawy. Najniższy poziom poświęcony jest najstarszym dziejom Oświęcimia – pierwszym wzmiankom o grodzie, dokumentom, pieczęciom oraz interaktywnym stanowiskom, które pozwalają najmłodszym zwiedzającym poznawać historię miasta poprzez zabawę i grę. To tu można zobaczyć, jak wyglądały początki Oświęcimia i jakie wydarzenia wpłynęły na rozwój tego miejsca.
Na parterze znajduje się przestrzeń informacyjna, sklep muzealny oraz kasa. W głębi tego poziomu uwagę przyciąga ciekawie zaaranżowane atrium, które stanowi architektoniczny wyjątek w bryle ratusza.
Pierwsze piętro to opowieść o mieście od XVII wieku, przez okres potopu szwedzkiego, zabory, aż po czasy I wojny światowej. Wystawa ukazuje dramatyczne wydarzenia, takie jak powodzie, pożary czy epidemie, które na przestrzeni wieków dotykały mieszkańców. Jednym z najciekawszych punktów jest prezentacja symulacji wylewów rzeki Soły oraz rozwoju lokalnej sieci kolejowej w XIX wieku. Można tu zobaczyć, jak zmieniała się infrastruktura i jak miasto radziło sobie z wyzwaniami nowoczesności.
W Muzeum Ratusz regularnie organizowane są także wystawy czasowe, warsztaty edukacyjne i spotkania z artystami. W 2024 roku otwarto tu Galerię Tadé Makowski, poświęconą wybitnemu malarzowi związanemu z Oświęcimiem, oraz wystawę „Autoportret”, prezentującą dzieła kilkudziesięciu artystów związanych z regionem. To miejsce, które żyje sztuką i historią, przyciągając zarówno mieszkańców, jak i gości z całego kraju.
Muzeum jako centrum kultury i edukacji
Muzeum Ratusz to nie tylko miejsce, gdzie można podziwiać eksponaty – to także ważny ośrodek edukacyjny i kulturalny. Regularnie odbywają się tu lekcje muzealne, warsztaty dla dzieci i młodzieży, a także spotkania tematyczne i wernisaże. Dzięki temu muzeum staje się przestrzenią dialogu, wymiany myśli i inspiracji, otwartą na różnorodne inicjatywy mieszkańców i twórców.
Wnętrza ratusza, wypełnione dziełami sztuki i pamiątkami z przeszłości, tworzą niepowtarzalny klimat, który sprzyja refleksji nad historią miasta i jego mieszkańców. To tu można zrozumieć, jak bardzo Oświęcim zmieniał się na przestrzeni wieków i jak wiele warstw kulturowych i społecznych kryje się w jego dziejach.
Informacje dla odwiedzających
Muzeum Ratusz znajduje się przy Rynku Głównym 2 w Oświęcimiu. Dojazd do muzeum jest bardzo dogodny – znajduje się ono w centrum miasta, w pobliżu przystanków komunikacji miejskiej oraz parkingów. Godziny otwarcia mogą się różnić w zależności od pory roku, dlatego warto sprawdzić aktualne informacje na stronie internetowej muzeum. Bilety można zakupić w kasie na miejscu lub zarezerwować online. Warto również śledzić kalendarz wydarzeń, ponieważ muzeum często organizuje wystawy czasowe, warsztaty i spotkania z artystami. Dla grup zorganizowanych istnieje możliwość zamówienia oprowadzania z przewodnikiem. Kontakt: tel. 787 915 911, www.ratusz-oswiecim.pl, e-mail: [email protected].
Podsumowanie
Muzeum Ratusz w Oświęcimiu to miejsce, które pozwala spojrzeć na miasto z zupełnie innej perspektywy. Dawny magistrat, dziś pełniący rolę muzeum, łączy w sobie tradycję i nowoczesność, stając się przestrzenią, gdzie historia ożywa na nowo. Interaktywne wystawy, bogactwo eksponatów i liczne wydarzenia kulturalne sprawiają, że każdy znajdzie tu coś dla siebie – zarówno miłośnicy historii, jak i sztuki. To wyjątkowy punkt na mapie Oświęcimia, który warto odwiedzić, by lepiej zrozumieć to miasto i jego niezwykłe dziedzictwo. Spacer po muzealnych salach to podróż przez wieki, pełna ciekawostek, inspiracji i wzruszeń, które na długo pozostają w pamięci.