W sercu historycznego Oświęcimia, tuż przy dawnym rynku, wznosi się imponująca świątynia, która od wieków stanowi duchowe i architektoniczne centrum miasta. Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny to nie tylko miejsce modlitwy, ale również świadek burzliwej historii regionu, licznych pożarów, przebudów i przemian społecznych. Spacerując ulicą Dąbrowskiego, trudno przejść obojętnie obok tej białej bryły z charakterystyczną, błękitną wieżą, która dominuje nad okolicą i przyciąga wzrok zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Historia kościoła – od drewnianej świątyni do zabytku
Początki parafii sięgają przełomu XII i XIII wieku, kiedy to przy grodzie kasztelańskim powstał pierwszy, drewniany kościół. Niestety, w 1241 roku świątynia została doszczętnie spalona podczas najazdu tatarskiego. Odbudowany, już murowany kościół, pojawia się w źródłach w latach 1325–1327. Obecny, gotycki budynek wzniesiono około 1417 roku z fundacji księcia oświęcimskiego Kazimierza. Przez kolejne stulecia kościół wielokrotnie padał ofiarą pożarów – w 1470, 1503, 1656, 1863 i 1881 roku – za każdym razem podnosząc się z ruin i zyskując nowe elementy architektoniczne.
W latach 1520–1530 świątynię odbudowano w stylu renesansowym, a na przełomie XIX i XX wieku nadano jej obecny, neogotycki charakter. W tym czasie powstała również charakterystyczna wieża, która dziś jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych punktów miasta. Kościół był nie tylko miejscem kultu, ale także centrum życia społecznego i kulturalnego Oświęcimia, obejmując swoją parafią niegdyś nawet trzydzieści okolicznych wsi.
Architektura i wnętrze – gotyk, renesans i barok pod jednym dachem
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny to budowla orientowana, trójnawowa, z prostokątnie zamkniętym prezbiterium i wieżą na osi fasady zachodniej. Świątynia jest murowana, potynkowana, a jej bryła wyróżnia się smukłą, trójkondygnacyjną wieżą zwieńczoną ostrosłupowym hełmem z kulą i krzyżem. W fasadzie wieży, we wnęce, ustawiono figurę Matki Boskiej, która wita wiernych i gości już od progu.
We wnętrzu uwagę przyciągają sklepienia kolebkowe z lunetami, bogato zdobione stiukowymi listwami, a także geometryczne dekoracje na parapecie chóru. Główna nawa otwarta jest do naw bocznych przez filarowe arkady, co nadaje wnętrzu przestronności i lekkości. W przejściu z nawy do prezbiterium znajduje się marmurowa chrzcielnica z metalową pokrywą z 1613 roku, a w kruchcie pod wieżą – XVII-wieczny krucyfiks. Na zewnętrznej ścianie wschodniej prezbiterium zawieszono późnobarokowy krucyfiks z XVIII wieku.
Ołtarz główny, późnobarokowy, pochodzi z XVIII wieku i został przebudowany w drugiej połowie XIX wieku. Zdobiony jest naturalnej wielkości figurami świętych Piotra i Pawła oraz czterema aniołami. W kościele znajdują się także neobarokowe ołtarze boczne, ambona z epoki późnego baroku oraz liczne epitafia, z których najstarsze, z czarnego marmuru, upamiętnia ks. Hieronima Russockiego (1681 r.).
Wśród cennych zabytków należy wymienić również trzy podominikańskie obrazy z XVIII wieku: Matki Bożej Różańcowej, św. Jacka i św. Dominika, a także zabytkowe ornaty i kielichy mszalne. Wnętrze świątyni zdobią polichromie autorstwa Ludwika Stankiewicza, które powstały na przełomie XIX i XX wieku.
Znaczenie duchowe i społeczne
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny przez wieki pełnił rolę nie tylko miejsca kultu, ale również centrum życia społecznego Oświęcimia. To tutaj odbywały się najważniejsze uroczystości religijne, śluby, chrzciny i pogrzeby, a także spotkania mieszkańców. Parafia była jednym z największych ośrodków duszpasterskich w regionie, a jej proboszczowie często angażowali się w działalność społeczną i charytatywną.
Współcześnie świątynia pozostaje ważnym miejscem modlitwy, skupienia i lokalnej tożsamości. W jej murach odbywają się regularne msze święte, nabożeństwa oraz wydarzenia kulturalne, które przyciągają zarówno wiernych, jak i turystów zainteresowanych historią i architekturą.
Informacje praktyczne dla odwiedzających
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny znajduje się przy ul. Dąbrowskiego 5a w Oświęcimiu. Świątynia jest dostępna dla zwiedzających przez większość dnia, a wejście do kościoła jest bezpłatne. Msze święte odbywają się w dni powszednie o godz. 7:00, 7:30, 8:00 i 18:00, natomiast w niedziele i święta o godz. 8:00, 9:30, 11:00, 12:30 i 17:00. Kancelaria parafialna czynna jest w poniedziałki i czwartki w godzinach 9:00–10:30 oraz 16:00–18:00, a także we wtorki, piątki i soboty od 9:00 do 10:30. W środy oraz dni świąteczne kancelaria jest nieczynna. Dojazd do kościoła jest bardzo dogodny – znajduje się on w centrum Oświęcimia, w pobliżu przystanków autobusowych i parkingów miejskich.
Podsumowanie
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Oświęcimiu to miejsce, które zachwyca nie tylko swoją architekturą, ale również niezwykłą historią i bogatym wnętrzem. Przetrwał liczne kataklizmy, odbudowy i zmiany, będąc przez wieki świadkiem losów miasta i jego mieszkańców. Dziś pozostaje nie tylko ważnym punktem na mapie zabytków Małopolski, ale także przestrzenią, w której duchowość splata się z historią i sztuką. Odwiedziny w tej świątyni to podróż przez wieki, pełna zadumy, inspiracji i zachwytu nad trwałością dziedzictwa kulturowego regionu.